پادکست چمدون، فصل هشتم ” یزد، خرما پزون ” قسمت چهل و نهم

پادکست چمدون 49 – یزد خرماپزون، اپیزود دوم از فصل هشتم
گوینده: لشکرشکن
چهارشنبه شب ها با ما پادکست گوش کنید راس ساعت 21.00
این سفر با قطار اتفاق میوفته، در عاشورا و تاسوا میریم به خرماپزون در یزد و کلی خاطره میسازیم. همراه با همسرم رفتیم به دل گرما.
🌟موضوع قسمت دوم: آب انبار ها در بافت قدیمی یزد، سرداب ها، کاربرد آسیاب ها، ابزارهای مربوط به توزیع آب بین کشاورزان
این پادکست که توسط استودیو صداهای همراه تولید می‌شه، به موضوعات مرتبط با سفر و گردشگری می‌پردازه. این پادکست بیشتر روی تجربیات سفر، معرفی مقاصد گردشگری جذاب و نکات عملی برای سفر تمرکز داره. توی هر قسمت، شنونده‌ها با داستان‌ها و روایت‌هایی از سفر به مکان‌های مختلف آشنا می‌شن و اطلاعات مفیدی درباره فرهنگ، جاذبه‌ها و راهکارهای سفر دریافت می‌کنن.

و اما در این قسمت قراره چه اتفاقاتی بیوفته: اپیزود چهل و نهم
چمدون ۴۹
پادکست چمدون، پر از سفرهای شاد، عشق و حال ناب! سلام! وقتتون به خیر. اینجا موزه آب است؛ ساختمانی با ۱۴۰ سال قدمت که متعلق به دوران قاجار است. این خانه چهار فصل طراحی شده است.
درگذشته، برای نظافت و خنک نگه‌داشتن فضا از بستنی نظافت استفاده می‌کردند که روشی رایج بود. همچنین، برخی ابزارها و وسایل قدیمی مثل کلاه‌های سنتی و ظروف خاصی در این خانه نگهداری می‌شود. این بنا با سقف گنبدی‌شکل، سیستم جالبی برای مدیریت آب داشته است. اگر به کف آن نگاه کنید، صاف است و برخی قسمت‌ها مانند کوله‌پشتی دسته‌هایی دارد که نشان‌دهنده سیستم حمل‌ونقل آب بوده است.
سیستم قنات و چاه‌های گمانه
درگذشته، افراد برای شناسایی منابع آب زیرزمینی، پوشش گیاهی منطقه را بررسی می‌کردند. برخی گیاهان مانند خارشتر یا شیرین‌بیان، ریشه‌های بلندی داشتند که به آب‌های زیرزمینی می‌رسید. اگر چنین گیاهانی در منطقه وجود داشت، احتمال می‌دادند که زیر زمین آب جاری باشد. همچنین، نشانه‌هایی از رودخانه‌های قدیمی را بررسی می‌کردند.
در صورتی که منطقه شرایط مساعدی داشت، سه چاه حفر می‌کردند که به آن‌ها «چاه‌های گمانه» می‌گفتند. چاهی که بیشترین آب را داشت، به‌عنوان چاه مادر انتخاب می‌شد. سپس، نقشه‌برداری انجام می‌دادند و از محل مظهر قنات شروع به حفاری می‌کردند تا به چاه مادر متصل شوند.
چالش بزرگ این بود که کارگران نمی‌توانستند مستقیماً در آب کار کنند، بنابراین خاک‌ها را با نیروی جاذبه و ابزارهای خاصی از داخل قنات خارج می‌کردند. در نهایت، آب قنات به خانه‌ها و آب‌انبارها هدایت می‌شد.
آب‌انبار و مدیریت منابع آب
آب‌انبارها معمولاً سالی یک‌بار، در فصل زمستان پر می‌شدند، زیرا در این فصل آب تمیزتر و باکیفیت‌تر بود. زمین‌داران و افراد ثروتمند معمولاً زمین‌هایی را در مسیر قنات خریداری می‌کردند تا بتوانند از این منابع آب بهره‌برداری کنند. در نهایت، آب مصرف‌شده و آلوده از شهر خارج شده و برای کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
برای حفاری چاه‌ها، کارگران از طناب‌هایی که به شاغول متصل بودند، استفاده می‌کردند. شاغول به آن‌ها کمک می‌کرد تا چاه را کاملاً عمودی و صاف حفر کنند. در گذشته، برخی باورهای خرافی نیز درباره آب و چاه‌ها وجود داشت؛ مثلاً برخی معتقد بودند که جمعه‌ها نباید از آب‌های خاصی برداشت کرد، یا اینکه در نیمه‌شب نباید به نزدیکی آب‌انبارها رفت.
توزیع آب و فناوری‌های قدیمی
یکی از سیستم‌های جالب برای مدیریت آب، فنجان خانه بود. در این اتاق، فردی مسئول شمارش میزان آبی بود که به هر خانه یا مزرعه اختصاص داده می‌شد. او یک کاسه مخصوص را روی آب قرار می‌داد که به‌آرامی پر شده و غرق می‌شد. هر بار که کاسه غرق می‌شد، نشان‌دهنده پایان یک واحد زمانی برای برداشت آب بود. این روش، یکی از ابتدایی‌ترین شیوه‌های مدیریت منابع آبی به شمار می‌رفت.
اهمیت معماری در مدیریت آب
سقف‌های گنبدی و دیوارهای ضخیم این ساختمان‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که هوای داخل را خنک نگه دارند. علاوه بر این، ساختار خاص قنات‌ها باعث می‌شد که آب به‌صورت طبیعی جریان داشته باشد. مثلاً، در ورودی برخی قنات‌ها از سنگ‌های خاصی استفاده می‌شد که در برابر فشار مقاوم بودند. اگر سنگی از بالا می‌افتاد، شتاب می‌گرفت و در مسیر قنات جریان پیدا می‌کرد، اما طراحی خاص مسیر باعث می‌شد که این سنگ‌ها به آبراهه‌های اصلی آسیب نرسانند.
در گذشته، کودکان و نوجوانانی که جثه کوچک‌تری داشتند، در بخش‌های باریک قنات کار می‌کردند. آن‌ها وظیفه تمیزکردن و گسترش مسیرهای آب را بر عهده داشتند. همچنین، کشاورزان با استفاده از تکنیک‌های خاص، ریشه درختان را به قنات متصل می‌کردند تا در فصول خشک هم آب کافی به گیاهان برسد.
نتیجه‌گیری
سیستم‌های سنتی مدیریت آب، مانند قنات‌ها و آب‌انبارها، نمونه‌ای از دانش پیشرفته ایرانیان در مهندسی آب است. این روش‌ها، بدون نیاز به تجهیزات مدرن، امکان تأمین پایدار آب را فراهم می‌کردند. امروزه، بسیاری از این سیستم‌ها هنوز هم در مناطق خشک ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند و نشان‌دهنده نبوغ مهندسان ایرانی در گذشته هستند
تأثیر قنات‌ها بر زندگی اجتماعی و اقتصادی
قنات‌ها فقط یک سیستم آبیاری نبودند، بلکه بر زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم نیز تأثیر زیادی داشتند. در شهرها و روستاهایی که قنات جریان داشت، معمولاً بخش‌هایی از مسیر آب به فضاهای عمومی مثل حمام‌های سنتی، آسیاب‌های آبی و حتی آب‌انبارهای عمومی متصل می‌شد. این امر باعث شکل‌گیری اجتماعات کوچک در کنار منابع آب می‌شد و تعاملات اجتماعی را افزایش می‌داد.
بازارها و کاروان‌سراهای قدیمی نیز در نزدیکی قنات‌ها ساخته می‌شدند، چرا که دسترسی به آب برای مسافران و تجار اهمیت زیادی داشت. در واقع، وجود قنات‌ها یکی از عوامل کلیدی در توسعه تجارت و اقتصاد شهرها به شمار می‌رفت. برخی تجار، علاوه بر استفاده از قنات‌ها برای تأمین آب مورد نیازشان، از آن‌ها برای فراوری محصولاتی مانند پارچه، رنگ‌های گیاهی و فرآورده‌های کشاورزی نیز بهره می‌بردند
قنات‌ها و باورهای فرهنگی
در فرهنگ مردم ایران، آب همیشه جایگاه مقدسی داشته است. در بسیاری از مناطق، حفر چاه و قنات با مراسم خاصی همراه بود. برخی اعتقاد داشتند که آب قنات‌ها توسط نیروهای ماورایی محافظت می‌شود و باید با احترام با آن برخورد کرد. در برخی روستاها، اگر قناتی خشک می‌شد، مردم آیین‌هایی برای طلب باران و بازگشت آب اجرا می‌کردند.
افسانه‌هایی نیز درباره حفر قنات وجود داشت. مثلاً در بعضی مناطق گفته می‌شد که اولین کسی که وارد قنات تازه حفاری‌شده می‌شود، ممکن است دیگر زنده برنگردد، زیرا قنات هنوز ناآرام است! این باورها، اگرچه بیشتر جنبه خرافی داشتند، اما نشان‌دهنده اهمیت آب در زندگی مردم بودند.
چالش‌های نگهداری و احیای قنات‌ها
باگذشت زمان و ورود تکنولوژی‌های جدید، استفاده از قنات‌ها کاهش یافت و بسیاری از آن‌ها متروک شدند. حفر چاه‌های عمیق و استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، باعث خشک‌شدن قنات‌های قدیمی شد. بااین‌حال، در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای احیای برخی از این قنات‌ها انجام شده است.
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در نگهداری قنات‌ها، ریزش مسیرهای زیرزمینی و پرشدن آن‌ها با گل‌ولای است. برای جلوگیری از این مشکل، در برخی مناطق از نیروی کار محلی برای تمیزکردن و لایروبی قنات‌ها استفاده می‌شود. همچنین، برخی شهرها در حال بازسازی و مرمت آب‌انبارها و مسیرهای قنات برای جذب گردشگران هستند
ادامه بازدید از موزه آب
اینجا در موزه آب، همچنان در حال کشف روش‌های سنتی مدیریت و نگهداری آب هستیم. مشک‌هایی که برای برداشت آب استفاده می‌شدند، ظروف خاصی برای خنک نگه‌داشتن نوشیدنی‌ها، و سیستم‌های قدیمی انتقال آب، همگی بخشی از این تجربه هستند. یکی از جالب‌ترین بخش‌های این موزه، ظرف‌های کاسه‌مانند و لوله‌هایی است که برای تهیه شربت خنک استفاده می‌شدند. درگذشته، مردم برای جلوگیری از تماس مستقیم یخ با شربت، یخ را درون ظروفی خاص قرار می‌دادند و از طریق این لوله‌ها، شربت خنک را می‌نوشیدند. این روش به‌نوعی همان عملکرد یخچال‌های امروزی را داشت و باعث می‌شد که نوشیدنی طعم خود را از دست ندهد. همچنین برای تمیز نگه‌داشتن آب، به آن کاه می‌ریختند تا آلودگی‌ها جذب شوند و آب زلال‌تر بماند. این یکی از روش‌های قدیمی تصفیه آب بود که در آن زمان کاربرد زیادی داشت.
نقش آب‌انبارها در زندگی روزمره
درگذشته، آب‌انبارها نقش مهمی در تأمین آب آشامیدنی و مصارف دیگر داشتند. مردم از این منابع برای آشامیدن، شست‌وشو و حتی خنک‌کردن غذاهای خود استفاده می‌کردند. طراحی این آب‌انبارها به‌گونه‌ای بود که دمای آب را برای مدت طولانی خنک نگه می‌داشت. شیرهای آب‌انبار، از دیگر بخش‌های جالب این سیستم بودند. برخی افراد برای استفاده از آب، محدودیت‌هایی داشتند و اجازه نداشتند در هر زمانی از آن استفاده کنند. اما در نهایت، این سیستم باعث می‌شد که آب به‌صورت بهینه و منظم بین مردم توزیع شود.
آکوستیک در معماری قنات‌ها
یکی از ویژگی‌های جالب معماری قنات‌ها، خاصیت آکوستیک آن‌ها بود. اگر در برخی از قسمت‌های قنات صحبت کنید، صدا به طور واضح بازمی‌گردد. این ویژگی، علاوه بر ایجاد یک تجربه صوتی جالب، در گذشته برای ارتباط بین کارگران قنات نیز کاربرد داشته است.
نحوه هدایت آب در قنات‌ها
در این بخش از موزه، مسیرهایی را مشاهده می‌کنیم که نشان می‌دهند چگونه آب از قنات‌ها به خانه‌ها، باغ‌ها و مراکز عمومی هدایت می‌شده است. این سیستم به‌گونه‌ای طراحی شده بود که آب برای مصارف مختلف به‌طور بهینه تقسیم شود.
پایان بخش اول بازدید
باگذشت ۲۰ دقیقه از بازدید، حالا به قسمت بعدی می‌رویم تا بیشتر درباره فناوری‌های سنتی و روش‌های مدیریت آب در گذشته بدانیم…
..

لینک دانلود مستقیم این اپیزود

اسپانسر: استودیو صداهای همراه، مرکز تولید کتاب صوتی، پادکست، محتوای صوتی و تصویری و نمایشنامه های رادیویی، از طرفی برای تولید قطعات موسیقی گرفته تا تنظیم و میکس و مستر در کنارتون هست. راه های ارتباطی در انتهای کپشن نوشته شده است.

در کامنت ها بنویسد دوستدارید سفر بعدیم به کدوم شهر ایران باشه؟

تبلیغ زیر را هم ببینید و لذت ببرید
لینک ویدیو اجراخوانی شازده کوچولو کاری متفاوت از استودیو صداهای همراه

تصاویر لذت بخشی از این اپیزود:

برای شنیدن همه قسمت ها اینجا کلیک کنید

با استودیو صداهای همراه در ارتباط باشید
وب سایت رسمی: www.accvs.com
شماره تلفن ثابت: 02634403131
شماره تلفن همراه: 09370937825
صفحه اینستاگرام: accvstudio@

برجسب ها : پادکست چمدون, آموزش گویندگی در آمریکا, استودیو صداهای همراه, استودیو در کرج, آموزش فن بیان.